Summary - thema's maatschappijleer 4 vwo

• 1 wat is maatschappijleer

• waarden

  algemene uitganspunten of principes die mensen belangrijk vinden
• normen

  opvattingen/gedragsregels op grond van waarden
• belangen

  het voor- of nadeel dat iemand ergens bij heeft
• macht

  het vermogen om het denken/gedrag van mensen op dwingende wijze te beïnvloeden. op formele of informele wijze
• formele macht

  de macht staat opgeschreven
• informele macht

  de macht staat niet opgeschreven, de macht is niet vastgelegd
• machtsbronnen

  de middelen die je kunt gebruiken om macht uit te oefenen
• sociale ongelijkheid

  ongelijke verdeling van kansen, inkomen en macht
• sociale cohesie

  mate waarin mensen het gevoel hebben bij elkaar te horen
• agendasettingtheorie

  media bepalen waar in de samenleving over wordt gesproken. media bepalen niet jouw mening, maar waar je over na gaat denken
• cultivatietheorie

  de mediawerkelijkheid wordt onze werkelijkheid
• framingtheorie

  die gaat ervanuit dat media bepalend zijn voor de mening van kijkers maar ook van het politiek beleid, door een bepaalde invalshoek te kiezen
• rechtsstaat

  een staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid
• constitutionele monarchie

  macht van de koning vastgelegd in grondwet, een koninkrijk met een grondwet
• ministeriële verantwoordelijkheid

  de minister-president is verantwoord voor wat de koning zegt of doet
• censuskiesrecht

  alleen mannen die boven een bepaald bedrag belasting betaalden, mochten stemmen
• nachtwakersstaat

  de overheid zorgt alleen voor de vrijheden van burgers en bemoeid zich voor de rest nergens mee. een staat die zich voornamelijk inzet voor bewaking van de veiligheid van de burgers en de noodzakelijke voorwaarden realiseert voor economische groei
• sociale grondrechten

  • werkgelegenheid, sociale zekerheid, volksgezondheid
  • overheid actief
  • rechtsgang niet mogelijk
    
• klassieke grondrechten

  • vrijheid, gelijkheid, politiek
  • overheid passief
  • rechtsgang is mogelijk
  • hiërarchie?
    
• legaliteitsbeginsel

  iemands vrijheid kan alleen worden ingeperkt als de rechtmatigheid van die beperking is vastgelegd in regels en wetten die door het parlement zijn aangenomen
• strafmaat

  wat is de maximale straf voor een bepaald delict?
• ne-bis in idemregel

  na uitspraak kun je niet een tweede keer voor hetzelfde delict worden vervolgd
• recht

  geheel van in wetten vastgelegde regels (rechtsregels)
• rechtsorde

  rechtsregels + rechtsbeginselen + organisatie v/h recht
• spanning tussen het belang van een individu en van het collectief

  wat belangrijk kan zijn voor één persoon, is niet altijd in het belang van de hele groep
• compromis

  een overeenkomst waarbij alle partijen iets toegeven
• idealen

  zaken die je graag zou willen bereiken in je leven
• macroniveau

  het zijn grootschalige vraagstukken
• microniveau

  individueel niveau
• dilemma

  een lastige keuze uit twee of meer alternatieven die allemaal duidelijke nadelen hebben
• dynamiek van de samenleving

  het constant veranderen van normen, waarden en belangen. dit is afhankelijk van de plaats, de tijd en de groep
• gezag

  macht die geaccepteerd is
• interdependentie

  mensen zijn afhankelijk van elkaar
• informatiesamenleving

  vanwege het grote belang van informatie noemen we onze samenleving ook wel een informatiesamenleving
• sociale rechtsstaat

  er zijn allerlei wetten en voorzieningen om de welvaart en het welzijn van de burgers te bevorderen
• wederkerigheid

  'voor wat hoort wat'
• sociaal contract

  tot afspraken komen om in natuurlijke vrijheid en gelijkheid te kunnen leven
• verlichte dictatuur

  waarin de machthebber in zekere mate rekening houdt met de bevolking
• preambule

  daarin staat beschreven welke idealen de samenleving koestert, welke historische fouten ze niet wil herhalen, welke identiteit ze nastreeft en op welke wijze de staat moet worden ingericht om de idealen te realiseren
• staatsregeling van de Bataafse Republiek

  kun je zien als de voorloper van de grondwet
• verticale werking van grondrechten

  ze door burgers kunnen worden uitgeoefend tegenover de staat
• horizontale werking van grondrechten

  burgers zich tegenover elkaar op hun grondrechten benoemen