Samenvatting - Class notes - HTF - Levenskunst

• 1605654000 College 2 - Grieken + Romeinse STOA

• Grieken: Socrates: Zorg voor jezelf door zelfkennis
• Romeinen: STOA (mn de neo-STOA) - 1e eeuw na Chr.
• Romeinen: Na de de STOA komt het Christendom, geen zelfvorming meer, maar vorming door geloof
• Grieken, Romeinen: De klassieke filosofie was in de eerste plaats bedoeld als therapie, oefening in het goede leven, zelfvorming via specifieke methodes zoals gemoedsrust, innerlijke vrijheid, genot (hèdoné), spiritualiteit-contact met het goede, geluk/perfectie/eudaimonia
• Romeinen: Kernauteurs van de late STOA waren: Seneca, Epictetus, Marcus Aurelius
• Romeinen: De stoïcijnse moraal is een radicale, persoonlijke ethiek op basis van een stoïcijnse levenshouding. Een stoïcijn blijft in alle gevallen kalm en onverstoorbaar.
• Romeinen: Stoïcijnen zijn wijs door een houding van aandacht voor zichzelf en aandacht voor oefeningen > door waakzaamheid, redelijkheid en onthechting
• Stoïcijnen: Ontologie

  Leer van het zijn
• Romeinen: Epicurus (200 - 250 na Chr.) de tuin van Epicurus, tuin van genot, simpel genot niet uitbundig.
• Stoïcijnen: Moraal

  Leer te leven met overeenstemming met de natuur. Zoek en vind je plaats in het geheel.
• Stoïcijnen: Wijsheid

  Resultaat van oefeningen in aandacht en in onthechting.
• Het stoïcijnse wereldbeeld: De wereld/kosmos is harmonieus, de kosmos is een bezield organisme, de kosmos is een volmaakte orde, er heerste orde, schoonheid en rechtvaardigheid in het universum. 
  
  Mensen hebben zich te voegen naar deze harmonische orde. Leer te leven naar de natuur = moraal
• Romeinen: Stoïcijnse godsbeeld: God is immanent, God is in de wereld en niet buiten de wereld. Voor de mens is God immanent én transcendent; hij bezit zelf rede en leeft in een redelijke wereld
• Pre-moderne visie op stoïcijnse moraal: motivatie van buiten, volg met je wil de richting van de natuur, want de kosmische orde is de maat der dingen.
• Moderne visie op stoïcijnse moraal:  intrinsieke motivatie, laat de natuur jouw wil volgen. Onze eigen wil en autonomie is de maat der dingen.
• Romeinen: Epictetus/ Stoïcijnse moraal: "We verwachten iets ergs, dus is het erg" Je moet niet anderen de schuld geven, je moet je verwachtingen bijstellen / je opvattingen de schuld geven.
• Romeinen: Epicurus pleit voor een continuum van welbevinden, Stoïcijnen zeggen onzin, je eigen geluk is juist als je niet meer gestoord wordt door dingen die om je heen gebeuren.
• Grieken: Filosofie: op zoek naar praktische wijsheid
  
  Aan het begin van de Griekse wijsgerige traditie staat Socrates, die een soort ijkpunt was voor vrijwel alle denkers na hem: Plato, Aristoteles, Epicurus, de Stoa, de cynici en de sceptici.
  Voor Socrates betekent ‘filosoof zijn’ een manier van zijn, waarin denken en leven nauw op elkaar betrokken worden.
  Socrates’ oproep om goed voor jezelf en voor je ziel te zorgen, wordt steeds op verschillende wijze wordt hernomen.
• Grieken: Filosofie als zoektocht naar praktische wijsheid
  
  De echte filosoof filosofeert zoals een 
  timmerman timmert: 
  
  
  ‘Een timmerman komt niet naar je toe met de
  woorden: “Luister naar wat ik over de timmer­-
  manskunst te zeggen heb”, 
  maar hij sluit een contract met je af voor een huis 
  en bouwt het. Doe hetzelfde met jezelf. 
  
  
  Eet als mens, drink als mens, trouw, 
  krijg kinderen, neem deel aan het 
  openbare leven, leer met hoon en smaad omgaan 
  en duld andere mensen.’ (Epictetus)
• Grieken: Filosofie bij Socrates
  Bij Socrates wordt filosoferen heel concreet daadwerkelijk zorg voor jezelf of zorg voor je ziel, door te onderzoeken waar je zelf staat als het gaat over bv. moed, verstandigheid, vroomheid, of omgaan met de dood. 
  Filosoferen was voor hem het zoeken naar praktische wijsheid met het oog op je eigen ontwikkeling, een zorg voor je eigen ziel, en Socrates spoorde iedereen die hij maar te pakken kon krijgen aan tot die zoektocht.
• Grieken: Socrates (470-399)  
  
  

  • De absolute held van de Griekse filosofie en van de gehele westerse filosofie is Socrates  
  • Socrates propageerde het goede leven: to eu zèn. 
  • Vader van de westerse ethiek of moraalfilosofie.
  • Anti-sofist, tegen de retorici Protagoras, Gorgias en Hippias. 
• Grieken: Socrates (470-399)  
  
  ‘Ken jezelf’ is de belangrijkste boodschap van Socrates. 
  Socrates schreef zelf niets, Plato heeft zijn dialogen gereconstrueerd.

• 1606863600 Collega 3 - Renaissance / Moderne LK

• Overgang Oudheid naar Christendom: Transformatie van begrip LOGOS: Niet meer natuur, maar God
  
  LOGOS: rede, taal, logica
• Verlossing door zielzorg:
  Met de geleidelijke overgang van de klassieke, heidense filosofie naar het christendom (3e eeuw na Chr.) zien we een ander type vormingsleer opkomen.
  
  Het christendom kan gezien worden als een verlossingsleer of heilsleer die erop gericht is om de ziel van het individu te begeleiden bij de overgang van het tijdelijke, aardse bestaan naar het eeuwige leven met God.
  
  Dit proces van begeleiding en zuivering, kortom van zorg voor de ziel, is kenmerkend voor de christelijke vormingsleer. 
• Het absolute goede van Plato wordt door de geestelijke vaders naar God veranderd
• Christenen hebben net als de stoïcijnen een hekel aan Epicuristen. Die waren teveel bezig met verlangens.
• Socrates zijn idee van zelfonderzoek komt terug in het Christendom, gewetensonderzoek is niet vreemd bij de christenen. De klassieke filosofie wordt een beetje omgevormd tot het Christendom, het gaat nog steeds over vormgeving. Die is totaal anders dan in de klassieke oudheid.
• Zelfonderzoek bij christenen is: heb ik gefaald? Ben ik hoogmoedig? Wil ik teveel? Kortom een gewetensonderzoek.
  
  Onthechten van voortdurend verlangen en willen. 
  
  Grote ego kwijt, onthechten van jezelf en dan samenkomen met God + onsterfelijkheid.
• Veel mensen werden christen vanwege de belofte van onsterfelijkheid. Het was niet alleen voor de elite, maar voor God is iedereen gelijk. Dus ook armen mensen vonden dat ze een kans kregen doordat ze na de dood dan alsnog een vrij, rijk leven konden hebben ondanks de armoede of slaafse leven.
• 
  Inhoudelijk gezien is er zowel sprake van continuïteit als discontinuïteit tussen Oudheid en Christendom
  
  
  De belangrijkste overeenkomst tussen christendom en de klassieke filosofie is dat beide primair een vormingsleer zijn.
• Transformaties van Oudheid naar Christendom: 
  
  

  1. Het geloof in God en Jezus vervangt de macht van de logos als ratio
     
  2. Het goddelijke wordt een persoon: Jezus
     
  3. De vormingsleer wordt een opvoeding op basis van een verlossingsgeloof
     
  4. Zelfonderzoek krijgt een andere invulling
     
  5. Er komen nieuwe oefeningen en andere deugden in dient van de christelijke vormingsopdracht. 
     
  6. Vorming wordt oefening in liefde, gehoorzaamheid en nederigheid met het oog op eeuwig heil.  
     
• Vorming in de Renaissance:
  
  

  • Periode van 1300 – 1650
    
  • Herleving van cultuur van de Oudheid
    
  • Mythe van de donkere Middeleeuwen en de lichte renaissance (Burckhardt).
    
  • Zuidelijke en Noordelijke Renaissance
    
  • Einde van de scholastiek, opkomst van vorming en opvoeding (humanisme)
    
  • Opkomst (religieus) humanisme en de studia humanitatis
    
  • Drie humanistische auteurs: Pico, Erasmus en Montaigne  
    
• Vorming in de Renaissance:
  
  Deze studia humanitatis werd door onder anderen door Petrarca in de 14e eeuw nieuw leven ingeblazen. 
  
  Vanaf het midden van de 15e eeuw werd hieronder een duidelijk gedefinieerd curriculum verstaan dat de volgende vakken omvatte: grammatica, retorica, poetica, historia en philosophia moralis. 
  
  De vormingsinzet was emancipatoir ten opzichte van de dominante scholastiek en betrof leren lezen en schrijven, en kennismaken met geschiedenis en moraal.
• Erasmus en vorming (Renaissance):
  Erasmus heeft zijn leven lang gelezen en geschreven, gestudeerd, gedoceerd, gefilosofeerd en gemoraliseerd. 
  
  
  Van hem kun je terecht zeggen: hij is door eigen toedoen een ontwikkeld en geleerd, breed en diep gevormd man geworden (a selfmade man). 
  
  Na zijn reizen belandde hij in Parijs waar hij Grieks leerde, een afkeer kreeg van de scholastiek en zich tot christen-humanist ontwikkelde.
• Erasmus: kutleven - leren, leren, leren - humanisten yay!
• Erasmus als bijbels humanist:
  

  • Noordelijk humanist, bijbels-humanist of christen-humanist (nb. in zijn tijd waren alle denkers nog zeer christelijk)
    
  • Erasmus probeerde oprecht tot een synthese te komen van de christelijke vormingsleer en de praktische filosofie uit de klassieke oudheid. 
    
  • Centrale rol voor praktische vorming: ‘Mensen worden als mens geboren en niet als plant, dier of engel.’ 
    
• Vorming bij Pico:
  ‘Aan jou, Adam, hebben wij niet een vaste verblijfplaats, niet een eigen gezicht of een bepaalde gave in het bijzonder gegeven; het is de bedoeling dat jij de verblijfplaats, het gezicht en de gaven die je zelf verkiest naar je eigen wens en inzicht, zult verkrijgen en bezitten. >>
  
  
  >>> De natuur van alle anderen ligt vast en wordt binnen door ons voorgeschreven wetten beteugeld. Jij bent aan geen enkele beperking onderworpen. 
  Jij zult voor jezelf je natuur bepalen naar je eigen vrije wil waaraan ik je heb toevertrouwd. Midden in de wereld heb ik jou geplaatst, zodat je van daaruit alles wat er om je heen in de wereld is gemakkelijker kunt bekijken. 
  Ik heb je niet hemels en niet aards, niet sterfelijk en niet onsterfelijk gemaakt. >>
    
  >>>Als vrij en soeverein kunstenaar moet jij als het ware je eigen beeldhouwer zijn en jezelf uitbeelden in de vorm die je verkiest. 
  Je kunt ontaarden in de lagere vormen, de dierlijke, maar je kunt ook door eigen wilsbesluit herboren worden in de hogere vormen, die goddelijk zijn.’ - Pico della Mirandola